 |
 |
|
|
Nelleke Zandwijk, Pierenland
Uitgeverij Querido, Amsterdam 2009
215 pagina’s
ISBN 978-90-214-3535-0
€ 17,50
Om de zoveel jaar breekt in literair Nederland wel een keer een discussie los over de vraag of ‘het geluid van de straat’ wel voldoende in de Nederlandse roman doorklinkt. Een genre dat zich aan die discussie ontrekt, is dat van de absurdistische roman. En in deze laatste categorie zou ik Pierenland willen onderbrengen.
De roman is absurd als het gaat om de personages die er in optreden, maar je zou de filosofie van de hoofdpersonen ook tot het absurdisme kunnen rekenen. Ze zoeken naar de betekenis van hun bestaan, maar ze zien om zich heen een irrationele wereld waarbinnen de logica lijkt te ontbreken.
Zandwijk publiceerde eerder twee romans, waarvoor ze complimenten kreeg om het dwaze van haar personages en scènes. In Pierenland gaat ze op de ingeslagen weg verder. Van de figuren die erin voorkomen kun je moeilijk iemand normaal noemen.
Het verhaal wordt verteld door Helena Hartsuiker, een vroegwijs meisje van 13 en boos op de wereld. Haar moeder, die aan de drank was en zich liefst voor haar gezin verstopte, wordt dood onder aan de trap gevonden. Helena heeft te maken met haar oudere broer Tonnie, die zich zwijgend in zijn bed verschanst, waar hij op een dieet van kapucijners, marsrepen en cola ligt te vervuilen. Vader neemt de benen, om huiswaarts te keren met een buitenlandse vrouw die hij in een blijf-van-mijn-lijfhuis heeft opgeduikeld.
Helena wordt onder de vleugels genomen door tante Lena, die met veel toewijding de doden van het dorp aflegt en graag ziet dat Helena haar bij haar werk vergezelt.
In 28 korte hoofdstukken volgen we Helena’s worsteling met haar tragische omstandigheden en een reeks van ellendige voorvallen. Gelukkig is er de opbeurende, optimistische visie van tante Lena, al heeft ook die bemoedigende opvatting een treurige ondertoon. Hoe kun je ook echt vrolijk worden van een tante die je uitnodigt ‘mooie doden’ te komen bekijken? Toch richt Helena zich op haar, in het besef dat zij de enig mogelijke uitweg uit het zuigende moeras van haar hulpeloze en hopeloze familie is.
Een valkuil voor de schrijver die kiest voor zo’n absurde invalshoek is dat hij denkt alles in het absurde te kunnen verklaren, dat hij denkt dat het absurde zichzelf verklaart, met als gevaar dat het geheel betekenisloos wordt. Nelleke Zandwijk weet deze valkuil gelukkig te vermijden. Pierenland is een soms komische, maar meestal schrijnende vertelling over het ongerijmde van de wereld. Door de lichte toon die Zandwijk in het hele boek weet vast te houden, wordt het echter nergens larmoyant of bedrukkend.
Rien Broere