Archief boekbesprekingen 10 maart 2012

In de uitzending van 10 maart komen de volgende boeken aan de orde:

Jeffrey Eugenides, Huwelijk
Vertaald door Jan de Nijs en Gerda Baardman
Oorspronkelijke titel: The Marriage Plot
Uitgeverij Prometheus, Amsterdam 2011
400 pagina’s
ISBN 978-90-446-1963-8
€ 19,95

Hij is geen veelschrijver, Jeffrey Eugenides, maar als er een boek van hem verschijnt, is er meteen sprake van een opmerkelijke literaire gebeurtenis. Dat begon al in 1993 met het verschijnen van zijn debuut De zelfmoord van de meisjes en kreeg in 2002 een vervolg met Middlesex, een roman waar hij de Pulitzer Prize voor fictie voor ontving. Eind vorig jaar verscheen dus zijn derde roman, Huwelijk, en ook dat is niet onopgemerkt gebleven.

Het uitgangspunt van Huwelijk is een klassieke driehoeksverhouding. Die speelt zich af in 1982, te beginnen op de dag dat de afgestudeerden van de Brown universiteit hun diploma uitgereikt zullen krijgen. Dat moet een feestelijke dag worden, maar Madeleine heeft andere dingen aan haar hoofd. Zij is die dag wakker geworden met een kater en een vage herinnering aan wat er de avond daarvoor is voorgevallen. Het is geen plezierige herinnering, en de vraag ‘wat is er gebeurd’ kan ze vervangen door ‘wat heb ik gedaan?’

Madeleine is gevallen voor Leonard, een opvallende student met een intrigerende uitstraling, uitzonderlijke intelligentie en een ernstige bipolaire stoornis. Het duurt even voor ze erachter komt waar hij aan lijdt, maar de liefde laat haar geen keuze. Als ze die wel had, zou ze zich kunnen richten op een andere student, Mitchell, die het tot over zijn oren van Madeleine te pakken heeft. Meer dan vriendschap laat ze in zijn geval niet toe. Mitchell is in alles Leonards tegenpool, zij het niet minder intelligent en zelfs geniaal op theologisch gebied.

Voor Mitchell verder gaat studeren, maakt hij met vriend Larry een reis die hen in India moet brengen, maar eerst door Europa voert. In Athene blijkt Larry de Griekse beginselen toegedaan en blijft achter bij een jongeman. Mitchell vervolgt in zijn eentje zijn reis en komt uiteindelijk in Calcutta terecht waar hij korte tijd in een opvangtehuis van moeder Theresa aan de slag gaat.

Tussendoor komen we Leonards geschiedenis te weten. Zijn manisch-depressieve buien noodzaken hem medicijnen in te nemen, maar die vlakken zijn fysieke en geestelijke gesteldheid zo af dat hij besluit zichzelf op rantsoen te zetten, met alle gevolgen van dien. Van één ding is en blijft hij echter overtuigd, en dat probeert hij ook Madeleine duidelijk te maken: ‘Ik word nooit beter.’

Als Mitchell na zijn rondreis in Amerika terugkeert, loopt hij Madeleine tegen het lijf. Als Leonard haar verlaat, blijft hij bij haar – in het huis van haar ouders – om haar te steunen. Madeleine heeft een appartement in New York gevonden, maar voor ze aan de rest van haar leven begint, heeft Mitchell nog één keer de gelegenheid in te halen wat hij jaren geleden al had moeten doen: hij sluit haar letterlijk in zijn armen. Het brengt beiden tot een onvermijdelijk maar geruststellend inzicht, beschreven in een fraaie slotscène.

Behalve dat Huwelijk het verhaal van onmogelijke liefdes vertelt, geeft het een tijdsbeeld. De jonge volwassenen strooien met hun kennis van diepzinnige werken, klampen zich vast aan andermans wijsheden die ze zich eigen proberen te maken, maar die ze los moeten laten als het leven hun met praktische problemen opzadelt. Door zijn verhaal voor het grootste deel in een reeks terugblikken te presenteren, blijft het geheel nogal afstandelijk, wat maakt dat je je als lezer niet altijd even betrokken voelt bij de ontwikkeling die Euginides’ boeiende protagonisten doormaken.

Rien Broere

David Vann, Caribou Island
Vertaald door Arjaan van Nimwegen
Oorspronkelijke titel: Caribou Island
Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 2011
287 pagina’s
ISBN 978-90-234-6649-9
€ 19,90 (e-book € 15,95)

Kou, regen, storm, sneeuw en ijs zijn de elementen die binnen en buiten het huwelijk van Gary en Irene regeren. Hun verhaal speelt zich af in een desolaat gebied, en daarmee wordt de omgeving één met de personages. David Vann schetst in Caribou Island een fraai psychologisch portret van twee mensen van middelbare leeftijd die de zekerheid van hun huwelijk ondermijnd weten en een laatste krampachtige poging doen te redden wat er te redden valt.

Gary klampt zich vast aan zijn droom in een zelfgebouwde hut op een verlaten eiland in Alaska de rest van zijn leven te slijten, één met de natuur. Zoals zo vaak in het leven blijkt de droom een niet te realiseren romantische versie van een verlangen en is de werkelijkheid ontnuchterend en confronterend.

Irene wordt gekweld door hoofdpijn waar geen lichamelijke oorzaak voor te vinden is, maar die haar uit haar slaap houdt. Een niet vol te houden beproeving, die haar helpt haar verhouding met Gary op scherp te zetten. ‘Je kunt wel kiezen met wie je wilt leven,’ overpeinst ze, ‘maar niet wie hij zal worden.’ Ze merkt hoe haar man zich van haar losmaakt, maar ze merkt ook hoe ze zelf niet zonder hem kan.

De levens van hun kinderen zijn min of meer losgeraakt van die van hun ouders. Van de hechtheid van het gezin is weinig meer over. Zoon Mark keert zich volledig van zijn vader en moeder af en alleen dochter Rhoda blijft voeling met hen houden. Ook zij moet echter uiteindelijk constateren dat ze het contact met haar ouders kwijt is, dat die twee – ook in letterlijke zin – onbereikbaar zijn geworden. Ze vreest het noodlot.

Als Gary na lang zwoegen eindelijk zijn hut in zeer primitieve staat af heeft, blijkt hij gevangen in zijn droom en moet hij die nederlaag tegenover zichzelf toegeven. Irene ervaart op dat moment, niet in de laatste plaats door haar slapeloze nachten, een gevoel van lucide vrijheid. Uiteindelijk keert ook dat zich tegen haar, met een catastrofale ontknoping als gevolg.

De stijl die Vann in Caribou Island hanteert is ontdaan van opsmuk, de dialogen zijn krachtig en  de ontwikkeling van de personages krijgt een genadeloze directheid. Zoals Vann die ontwikkeling zichtbaar weet te maken en inpast in een huiveringwekkende, weidse natuur getuigt van een sterk staaltje psychologisch inzicht. Hij legt menselijke motieven bloot, maar in dit geval ook de onontkoombaarheid van de gevolgen daarvan. Het resultaat is een indringend inkijkje in de menselijke geest, als alles is gezegd en gedaan en een huwelijk, zoals Gary het omschrijft, ‘een andere vorm van alleen-zijn’ is gebleken.

Rien Broere

 

Terug

T-Hdesign | Copyright Rien Broere All rights reserved. Home - Contact